Meslek Yüksekokulu (MYO) Uçuş Harekât Yöneticiliği (UHY) Programı

Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

• UHY eğitim programı nasıl bir programdır?

UHY programı; hem YÖK tarafından onaylı “Uçuş Harekât Yöneticiliği” iki yıllık önlisans diplomasını aldığınız, hem de uluslararası geçerliliği olan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) Uçuş Harekât Uzmanı (Air Dispatcher) yetki belgesini kazandığınız bir programdır.

• Dispatcher ne demektir?

Dispatcher’in kelime anlamı “sevk memuru”dur. Acil durum görevlilerinin yönlendirilmesinde, ulaştırma ve lojistik hizmetlerinde, demiryollarında, deniz işletmelerinde ve havayollarında faaliyet göstermektedirler.

• Uçuş Harekât Uzmanı “Air Dispatcher” ne iş yapar?

Uçağın performansını, uçağın alacağı yükü, uçağın yol boyunca karşılaşabileceği meteorolojik durumları değerlendirerek uçağın gideceği rotanın planlanmasına yardımcı olan, uçuş esnasında koşulların değişmesi durumunda pilotu bilgilendiren ve tavsiyelerde bulunan kişidir. Genellikle havayolu şirketlerinin uçuş operasyon veya kontrol merkezlerinde çalışırlar.

• UHY program içeriği nasıldır?

Programı oluşturan dersler akademik ve sertifika dersleri olmak üzere iki ana başlık altında yer almaktadır. Akademik dersler; YÖK’ün zorunlu kıldığı dersler, İngilizce, havacılık ile alakalı alan seçmeli dersler ve alan dışı seçmeli derslerden meydana gelmektedir. Sertifika dersleri ise de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün (SHGM) zorunlu kıldığı, minimum ders saatleri ve içeriği yine SHGM tarafından belirlenmiş teorik ve uygulamalı derslerden oluşmaktadır.

• Akademik dersler ile üniversite çatısı altında verilen sertifika dersleri arasındaki fark nedir?

Akademik dersler ile sertifika derslerinin tümü AKTS ve dolayısı ile Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) sistemi içinde yer aldığından, hepsi akademik eğitimin bir parçası olarak tanımlanmaktadır. Ancak sertifika dersleri içerik ve uygulama olarak SHGM mevzuatına tabidir. SHGM UHY eğitimlerini “Onaylı Eğitim Organizasyonu” (OEO) adı verilen eğitim kurumları üzerinden yine SHGM tarafından yetkilendirilmiş öğretmenler tarafından yaptırmaktadır. Üniversitemiz bünyesinde bu eğitimler için gerekli yetki ve yetkinliğe sahip bir OEO bulunmaktadır.

• UHY programında ders geçmek nasıldır?

Akademik dersler üniversitenin ders geçme sistemine göre, sertifika dersleri ise Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) mevzuatına göre işlem görmektedir. Sertifika dersleri paket dersler biçiminde peş peşe ve belirli bir sıraya göre alınmakta olup devam mecburiyeti bulunmaktadır. Ayrıca ders geçme notları da birbirinden farklılıklar göstermektedir. Bu sebepten dolayı üstten ders alarak SHGM’nin belirlediği standart eğitim süresinin kısaltılması gerek SHGM mevzuatı gerekse YÖK’ün alınabilecek maksimum ders kredisi kısıtlaması sebebiyle söz konusu değildir.

• UHY programında süreç nasıldır?

Öğrenciler; akademik ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün (SHGM) mevzuatında yer alan sertifika derslerine katılıp sınavlarını geçtikten sonra SHGM’nin sınav merkezlerinde sertifika derslerine yönelik olarak sınava girerler. SHGM sınavlarından başarılı olunması neticesinde diploma ve yetkinlik belgesi birlikte alınabilmektedir. Ancak eğer öğrenci, UHY programının sınavlarından geçer fakat SHGM’nin nihai sınavından başarılı olamaz ise diploma alır ama yetkinlik belgesini alamaz. Bu durumda geçen zaman da göz önünde bulundurularak SHGM mevzuatına göre ya dışarıdan bir eğitim tekrarı yapılması ya da bir sonraki SHGM sınavına kadar beklenmesi gerekmektedir.

• UHY programında sertifika derslerinde ne okutuluyor?

UHY programının sertifika dersleri, Ülkemizin de üyesi olduğu Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu’nun (ICAO) kaynak yayınları çerçevesinde yapılmaktadır. SHGM de bu kaynak yayınlara atıfta bulunarak eğitimin kimler tarafından ve nasıl verileceğinin belirtildiği yönetmelik ve yönergeler hazırlamakta eğitim için yetkilendirdiği Onaylı Eğitim Organizasyonlarına (OEO) hem rehber olmakta hem de denetlemektedir. OEO’lar da her dersin konusunu en ince ayrıntısına kadar belirtildiği, eğitimi ne şekilde verileceğinin ele alındığı Dispeçer Eğitim El Kitabı (DEEK) ile sertifika müfredatını işlemektedirler.

UHY programının sertifika eğitiminin mevzuatı şu temel referanslar üzerinden şekillenmektedir.

• ICAO’nun Doc 7192-AN/857 Part D-3 Training Manual Flight Operations Officers / Flight Dispatchers
• SHGM’nin SHY-UHU (2016) Uçuş Harekât Uzmanı Lisans Yönetmeliği (SHY–UHU)
• OEO’nun Dispeçer Eğitim El Kitabı (DEEK)
• YÖK mevzuatı
• Mesleki Yeterlilik Kurumu, (2015) Ulusal Meslek Standardı Uçuş Harekât Uzmanı (Flight Dispatcher) Seviye 5
• UHY programında uygulamalı eğitim veya staj var mı?

SHGM mevzuatı kapsamında ve YÖK’ün Uygulamalı Eğitim Yönetmeliği çerçevesinde UHY programının son döneminde bir uygulamalı eğitim bulunmakta olup o dönem için anlaşılan havayollarının uygun gördüğü operasyon merkezlerinden (İstanbul, Antalya vb.) birinde uygulamalı eğitim verilmektedir.

• UHY programında eğitim uygulama esasları nelerdir?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) yayınladığı Uçuş Harekât Uzmanı (UHU) Lisans Yönetmeliği (SHY-UHU) madde 17 gereği;

• Onaylı Eğitim Organizasyonu (OEO) Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu’nun (ICAO) Doc. 7192-AN/857 PART D-3 dokümanına uygun olarak hazırlanan ve SHGM tarafından onaylanan UHU (Dispeçer) Eğitim El Kitabında (DEEK) belirtildiği şekilde eğitimlerini gerçekleştirir.
• OEO, UHU eğitimini başarıyla tamamlayan her bir aday için sertifika düzenler, fakat bu sertifika SHGM tarafından düzenlenecek UHU lisansının yerine geçmez.
• Eğitimler, geçerli lisansa sahip UHU Öğretmenleri ve SHGM tarafından uygun görülen eğitmenler tarafından verilir ve değerlendirilir.
• UHY programına Başvuru

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) yayınladığı Uçuş Harekât Uzmanı (UHU) Lisans Yönetmeliği (SHY-UHU) madde 18 gereği;

• UHU lisansı (Sertifika) için bahse konu yönetmeliğin Ek-3'ünde belirtilen belgeler ile SHGM’ye başvuruda bulunulur.
• Teorik ve uygulamalı eğitimleri ile sınavlarını tamamlayan adaylar, sınav bitim tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde lisans tanzimi için SHGM’ye başvuruda bulunur. Belirtilen süre içerisinde başvuruda bulunmayan adayların, lisanslarının tanzim edilebilmesi için tekrar teorik ve uygulamalı sınavlara girerek bu sınavlardan başarılı olmaları gerekir.
• SHGM, SHY-UHU yönetmeliğinde belirtilen eğitim ve sınav gerekliliklerini sağlayan adaylara UHU lisansı düzenler.
• Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınan diğer ICAO üyesi ülkeler ve KKTC tarafından tanzim edilen UHU lisanslarının Türk lisansına dönüştürülebilmesi için, aşağıdaki gerekliliklerin sağlanması gerekir:
• Lisanslı uçuş harekât uzmanı olarak 2 yıl tecrübesi olması,
• UHU lisansını düzenleyen ülkenin sivil havacılık otoritesi tarafından verilen UHU lisansının SHGM tarafından teyit edilmesi,
• SHGM tarafından yapılacak teorik ve uygulamalı sınavlarda başarılı olunması gerekir.
• Eğitimin bütünlüğü ve denetlenebilirliği açısından, lisanslandırma işleminin eğitim alınan ülke tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. Yarım kalmış ve lisanslandırılmamış eğitimlerde SHGM tarafından herhangi bir şekilde kredilendirme/kabul işlemi yapılamaz.
• UHY programına başvuru için ön şartlar nelerdir?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) yayınladığı Uçuş Harekât Uzmanı (UHU) Lisans Yönetmeliği (SHY-UHU) madde 19 gereği;

• UHU lisans eğitimine başlayabilmek için aşağıdaki şartlar aranmaktadır:
• En az lise veya dengi okul mezunu olunmalıdır.
• Aday, eğitimi takip edebilecek ve sınavları tamamlayabilecek düzeyde İngilizce bilgisine sahip olmalıdır. Eğitim kuruluşu, adayların İngilizce seviyelerinin yeterliliğinin tespitine yönelik bir prosedür geliştirerek UHU (Dispeçer) Eğitim El Kitabına (DEEK) dahil eder.
• Görevini icra etmeye engel olacak bir sağlık sorunu olmamalıdır. UHU sağlaması gereken sağlık gereklilikleri, SHGM tarafından ayrıca belirlenir.
• UHU lisansı alabilmek için aşağıdaki nitelikler aranır:
• En az 21 yaşında olmak,
• SHY-UHU yönetmeliğinin 5 inci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen suçlardan hüküm giymemiş olmak. Durumları lisans tanziminden sonra değişerek 5 inci maddesinin ikinci fıkrasında şartları sağlamadığı veya lisans tanzimi sırasında gerçeğe aykırı belge sunduğu tespit edilenlerin, UHU lisansları iptal edilir.
• UHY programı sertifika derslerinin sınavları nasıl yapılmaktadır?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) yayınladığı Uçuş Harekât Uzmanı (UHU) Lisans Yönetmeliği (SHY-UHU) madde 20 gereği;

• UHU lisans sınavları her takvim yılı içerisinde en az iki kez yapılır. Sınav ve başvuru tarihleri ile sınav yerleri, Ocak ayı içerisinde SHGM’nin internet sayfası aracılığı ile duyurulur.
• Sınavlar, SHGM tarafından teşkil edilen sınav komisyonu tarafından yürütülür.
• Sınav soruları, sınav komisyonu tarafından UHU soru bankasından seçilir.
• Sınav sorularının asgari %40'ı İngilizce olarak sorulur.
• Teorik sınavda adaylara, çoktan seçmeli 120 soru sorulur ve toplam 2 saat 30 dakika süre verilir. Uygulama sınavında adaylara 10 adet yazılı (klasik) soru sorulur ve toplam 90 dakika süre verilir.
• Adayların sınavlarda başarılı kabul edilebilmeleri için teorik ve uygulamalı sınavda 100 tam puan üzerinden en az 75 puan almaları gerekir.
• Teorik sınavda başarılı olamayan adaylar uygulama sınavına alınmaz.
• Teorik eğitimin tamamlanmasını müteakip en geç 6 ay içerisinde uygulamalı eğitime başlanmalıdır. Bu sürenin aşılması halinde, tazeleme eğitimi alınması gerekmektedir.
• Uygulamalı eğitim tamamlandıktan sonra, 12 ay içerisinde sınavlar için başvuru yapılmalıdır.
• Aday en fazla 4 sınav döneminde teorik ve uygulamalı sınava girebilir. Her bir döneme ait teorik veya uygulamalı sınavlar bir diğer dönemle birleştirilemez. Sınavların 24 ay içinde tamamlanmış olması gerekir. 4 sınav dönemi sonunda da başarılı olamayan ya da 24 aylık sürede sınavlarını tamamlayamayan adayın, yetkili eğitim kuruluşundan alacağı tazeleme eğitimini tamamlamadan yeniden sınavlara girmesine izin verilmez.
• SHY-UHU yönetmeliğine göre yetkilendirilmiş eğitim kuruluşunda, UHU eğitimini tamamlamayan adayların, teorik ve uygulama sınavlarına girmesine izin verilmez.
• Eğitim süresi ve deneyim şartları nelerdir?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) yayınladığı Uçuş Harekât Uzmanı (UHU) Lisans Yönetmeliği (SHY-UHU) madde 21 gereği;

• UHU eğitimi, Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu’nun (ICAO) Doc. 7192-AN/857 PART D-3'te belirtilen teorik ve uygulamalı eğitimlerin ve sınavların kapsamından daha az içerikte ve sürede olamaz.
• UHU lisansına esas asgari teorik eğitim süreleri aşağıdaki gibidir:
• Önceden deneyimi olmayan adaylara ayrıntısı ICAO Doc. 7192-AN/857 PART D-3 dokümanında belirtilen en az 285 saat teorik eğitim verilir.
• Önceden deneyimi olan adaylara ayrıntısı ICAO Doc. 7192-AN/857 PART D-3 dokümanında belirtilen en az 160 saat teorik eğitim verilir.
• Asgari CPL (Ticari Pilot Sertifikası) sahibi olan pilotlar, hava trafik kontrolörleri ve görev yaptığı işletmenin uçuş harekât biriminde bir lisanslı UHU gözetiminde asgari 2 yıl süresince çalışan adaylar, yetkili bir eğitim kuruluşunda, önceden deneyimi olanlara yönelik düzenlenen teorik eğitimi “6/11” alırlar. Bunun dışında kalan adaylar, yetkili bir eğitim kuruluşunda önceden deneyimi olmayanlara yönelik olarak düzenlenen teorik eğitimi alırlar.
• Teorik ve uygulamalı sınavda başarısız olan adaylar ile lisansını SHY-UHU yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yenilemeyenler, tüm teorik ders konularını içeren ve ayrıntısı UHU (Dispeçer) Eğitim El Kitabında (DEEK) tanımlanan en az 40 saatlik tazeleme eğitimi alırlar.
• UHU Lisansının geçerliliği ne kadardır?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) yayınladığı Uçuş Harekât Uzmanı (UHU) Lisans Yönetmeliği (SHY-UHU) madde 23 gereği;

• UHU lisansı 2 yıl için düzenlenir.
• UHU lisansının temdit işlemleri öncesinde başvuru sahibinin;
• Son 2 yılda UHU görevine 12 aydan daha fazla ara vermemiş olması gereklidir. Bu durum, uçuş harekât uzmanının görev yaptığı işletme tarafından verilecek resmi yazı ile belgelenir.
• Son 2 yılda UHU görevine 12 aydan daha fazla ara vermesi durumunda, tazeleme eğitimi tamamlanıncaya kadar lisansı temdit edilmez.
• Son 5 yıl içinde UHU görevi yapmayan kişilerin lisanslarının yenilenebilmesi için tazeleme eğitimini tamamlamaları ve teorik ve uygulama sınavlarında başarılı olmaları gerekir.
• UHU, görevli bulunduğu süre zarfında, lisansını ve fotoğraflı bir kimlik belgesini yanında bulundurur ve yetkililerce istendiğinde ibraz eder.
• UHY programında eğitimler hangi yerleşke de yapılıyor?

Eğitimler dersin içeriğine göre Antalya Bilim Üniversitesinin Perge, Döşemealtı, Gülük yerleşkesi ile Karain Havaalanında yapılmaktadır.

• İş imkanları nelerdir?

Uçuş Harekât Uzmanı (UHU) iş imkânı; ulaşım (turizm) ve kargo (lojistik) hizmetleri ile beslenen havayolları sektörü ile doğrudan alakalıdır. Büyüyen ve gelişen havayolları sektörü daha büyük uçak filolarına ihtiyaç duymaktadır. Bu durum UHU istihdamını pozitif yönde etkilerken yeni teknolojilerin ortaya çıkması UHU istihdamını negatif yönde etkilemektedir. Ülkemiz sivil havacılık sektöründe, yolcu ve kargo taşımacılığı yapan 10 havayolu şirketi bulunmaktadır. Havayolu şirketlerinin 2019 yılında 546 olan uçak sayısı, 2020 yılında 554 olmuştur. Bu uçakların 523’ü yolcu, 31’i ise kargo uçağıdır. Havayolu filomuzun toplam koltuk kapasitesi 105.336, kargo uçaklarının toplam yük kapasitesi de 2.453.450 kg’dır.

Yukarıda yer alan tablonun UHU istihdamı hakkında kaba bir bilgi verebileceği düşünülmektedir. 05-06 Mart 2020 yılı SHGM UHU sınavına katılımcı sayısı 18 kişidir.

• UHY mezunları, Uçuş Harekât Uzmanlığı dışında havacılık sektöründe başka görevlerde de çalışabilirler mi? 

Uçuş Harekât Yöneticiliği mezunları, eğitimleri boyunca aldıkları havacılık dersleri sayesinde, havacılık sektöründe; havalimanı terminal işletmeciliği şirketlerinde, operasyon koordinasyon ve operasyon birimlerinde, yer hizmetleri şirketlerinde ve temsil-gözetim şirketlerinde, operasyon, harekât, koordinasyon ve yolcu hizmetleri birimlerinde ve havayolu şirketlerinin yer operasyonları birimlerinde çalışabilirler.  

• UHY başvurusu için sağlık muayenesi nedir ve nerede yapılır? 

UHY olmak için başvuru esnasında; “Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) tarafından yetkilendirilmiş havacılık tıp merkezlerinde yapılan muayene sonucunda, uçuş harekât uzmanı görevlerini yerine getirmeye engel teşkil edebilecek herhangi bir fiziksel ya da akli hastalığa sahip olmadığını, merkezi sinir sisteminin normal olduğunu, gözlüklü ya da gözlüksüz en az 6/9 görme keskinliğine sahip olduğunu, yeterli işitme kapasitesine sahip olduğunu, kulak, burun ve boğaz fonksiyonlarının normal olduğunu belgeleyen sağlık raporuna sahip olmak” gerekmektedir.

Bu raporun hangi hastaneler (havacılık tıp merkezleri) tarafından verilebileceğine dair güncel listeye SHGM’nİn web sayfasında yer alan, yetkilendirilmiş hastaneler sekmesi üzerinden ulaşılabilir.

• UHY başvurusu için gereken yabancı dil seviyesi tespit belgesi nedir? 

Başvuru esnasında “Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) Başkanlığı tarafından yapılan veya denkliği belirlenen İngilizce sınavlarının birinden en az 50 veya eş değeri puan aldığını gösterir belgeyi ibraz etmek gerekmektedir.

• UHY hakkında daha fazla bilgi almak istiyorum nereye bakmalıyım? 

• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) web sayfasında yer alan Uçuş Harekât Uzmanı Lisans Yönetmeliğine (SHY-UHU),
• Mesleki Yeterlilik Kurumunun (2015) Ulusal Meslek Standardı Uçuş Harekât Uzmanı (Flight Dispatcher) Seviye 5 dokümanına.